Danny en Freddy Jones van For Freedom. De expo kon rekenen op de steun van de Marine, die zeemijnen uitleende.
Wat doe je als je kustmuseum hoge ogen scoort in het buitenland, maar nauwelijks sant in eigen land is? Curatoren Freddy en Danny Jones haalden er een docent bedrijfseconomie bij, die ook nog eens comedian en tv-figuur is. Kamal Kharmach gooide via zijn programma Andermans Zaken op VRT zijn volle gewicht in de schaal om het Museum For Freedom ook buiten Knokke in de kijker te zetten. De pakkende expo Helden van de Noordzee zorgde voor een spectaculaire groei.
’t Begon allemaal met Dennis Jones, die als Brits soldaat in juni 1944 voet zette op het strand van Normandië, en zo aan de bevrijding van West-Europa bijdroeg. In Knokke woonden toen al mooie meisjes, en Dennis bleef er “plakken”. Zijn zonen Freddy en Danny groeiden op met de sterke oorlogsverhalen en uniformen. Paul Jambers, die andere programmamaker, kwam twintig jaar terug al langs en schudde de broers wakker: jullie moeten een museum beginnen. Met steun van jeugdvriend Patrick Tierssoone groeide in de dorpsschool van Ramskapelle (Knokke-Heist) For Freedom waar bezoekers zich verwonderen over de diorama’s waarin historische mannequins en voertuigen het verhaal vertellen over de bevrijding van de kuststreek. “In de hele Angelsaksische wereld kennen ze ons. Veteranen, en vandaag hun (klein)kinderen, zakken af naar ons polderdorp en waarderen de unieke aanpak.” Wie door de oude schoolpoort wandelt, krijgt de geschiedenis onderwezen in haast Hollywoodiaanse decors. Fietstoeristen stoppen even, maar er zat meer potentieel in, wisten de broers. “Helaas, van marketing hebben we weinig kaas gegeten. Vandaar dat we de VRT contacteerden om via de realityreeks Andermans zaken met Kamal ons prangend probleem aan te pakken,” weet Freddy.
Tv-kijkend Vlaanderen zag hoe de promotie bijgestuurd werd, maar ook hoe een nieuwe tijdelijke tentoonstelling vorm kreeg. “Er kwam ook inspiratie en medewerking van telgen uit Vlaamse vissersfamilies. Pedro Rappé vroeg zich af waarom we het oorlogsverhaal van zijn voorouders niet zouden vertellen. Zo kwamen we terecht bij Mario Couvreur, die tienduizenden documenten rond de Vlaamse visserijgeschiedenis verzamelt. En daar zitten heel wat rouwprentjes tussen. Meer dan tweehonderd zeelieden stierven tijdens en na de vijandelijkheden. ’t Waren die kerels die ervoor zorgden dat er tijdens die karige jaren vis op het bord van de bevolking belandde. Hun grootste vijand waren bommen en zeemijnen. Kamal porde ons aan om ook deze expo als een ware beleving in te richten.”
De expo brengt de vreselijke techniek samen met de tol aan vissers, sommigen slechts 15 jaar oud. De Duitse miniduikboot is uniek.
Inderdaad, wie Helden van de Noordzee bezoekt, wordt haast letterlijk onder de zeespiegel gedompeld. Christof Floré, organisator van het bekende Cartoonfestival, zorgde voor de pakkende enscenering. Tussen de flitsen en geluiden van explosies hoor je een monotone stem, die in het nadrukkelijk West-Vlaamse dialect de meer dan tweehonderd namen declameert van de vissers die nooit terugkeerden, met hun leeftijden. Meer dan eens hoor je dezelfde familienamen. “Dat is zo schrijnend,” vult Danny aan. “’t Waren meestal hele families die getroffen werden. Vader, zoon, schoonbroer. Twee derde van de Vlaamse vissersgezinnen nam de wijk richting Groot-Brittannië. Sommigen hielpen tijdens de maanden mei en juni 1940 mee met de evacuatie van Britse, Franse en Belgische militairen, tijdens Operatie Dynamo. Helaas overleefden sommige gezinnen de overtocht niet, vandaar dat je tussen de namen ook die van vrouwen en kinderen herkent. Zij die veilig voet aan Britse wal zetten, kregen in Devon en Cornwall een stoomcursus en mochten daarna aan de slag om daar het o zo nodige voedsel uit de wateren te hijsen. Anderen monsterden aan bij de Belgian Branch van de Britse Navy en bevoeren in konvooien alle wereldzeeën.”
Achteraan de expo ligt de grootste vijand van die schepen: een Duitse Biber-minionderzeeër. Er was plaats voor één man, die vanuit de haven van Ijmuiden er op uitgestuurd werd om het geallieerd scheepverkeer te onderscheppen. Je moest al gek zijn om dagenlang in je dooie eentje in de benauwde stuurhut te zitten, gewapend met twee torpedo’s, boterhammen, amfetamines (om wakker te blijven) en thermossen koffie (die werden eenmaal leeg weer gevuld met overtollig lichaamsvocht). Weinigen overleefden het.
“Onze provinciecommandant, fregatkapiten SBH Philippe De Cock, was meteen gecharmeerd door het initiatief en stelde ons de unieke collectie van de Belgisch-Nederlandse Mijnenbestrijdingsschool Eguermin ter beschikking. Zo tonen we de types zeemijnen die er voor de Belgische kust, ook na de oorlog, nog jarenlang voor slachtoffers zorgden.”
Tussen twee COVID-golven door werd de aflevering van Andermans Zaken uitgezonden. “Een schot in de roos, vooral omdat we zo blij waren dat onze mama dit nog mocht meemaken. Kort nadien verliet ze ons voor altijd, naar haar man, daddy Dennis toe. Maar van zodra we weer open mochten, drumden de belangstellenden aan de voordeur om binnen te mogen. En ja, nu komen ze uit heel België, ons opzet is helemaal geslaagd. Onwaarschijnlijk, want ondanks de crisis steeg ons bezoekersaantal met één derde.”
Het museum is helemaal klaar voor het zomerseizoen. De broers werken er aan de inrichting van nieuwe tentoonstellingszalen. En het hoeft echt geen regenachtige dag zijn voor de kusttoerist, want het zonnige terras is altijd open.
www.forfreedommuseum.be
De tentoonstelling loopt tot eind 2021
Auteur: Cynrik De Decker
