Journaliste en nieuwsanker Caroline Verstraete heeft iets met de zee en met reizen. Ze is opgegroeid in Blankenberge en voor de West-Vlaamse Regionale Televisie Focus en WTV coördineert ze ook alle kijkersreizen. Zo stonden er de voorbije jaren heel wat cruises op de kalender. Samen met kijkers werd vanuit Zeebrugge regelmatig koers gezet naar Ierland, IJsland, de Noorse Fjorden en zelfs de Noordkaap. Twee jaar geleden kreeg ze de kans om een reportage te maken aan boord van een expeditiecruiseschip… in Antarctica!
Het was een prachtige zonsondergang op zee. Aan boord van een cruiseschip, op de terugweg van IJsland naar Zeebrugge, spraken we aan de bar met enkele vrienden over droomreizen. Waar je naartoe zou gaan, als je aan niets moest denken, en gewoon je hart mocht volgen. Patagonië, dat stond nog op mijn verlanglijst. En Antarctica!” vertelt Caroline.
Haar moment was goed gekozen. In de schaduw van de grote cruiseschepen die je in de Caraïben of de Middellandse Zee ziet, ontwikkelde er zich een nieuwe niche: de expeditiecruises. Verschillende rederijen investeren in schepen die speciaal ontworpen zijn om naar de meest extreme bestemmingen te varen. Groenland, Spitsbergen, de Zuidpool…
Expeditieschepen zijn extra sterk gebouwd zodat ze door het ijs kunnen varen. Ze zijn relatief klein, met slechts plaats voor minder dan 200 passagiers. Omdat ze bestemmingen aandoen waar geen havens of kaaimuren zijn, zijn Zodiacs essentieel. Dat zijn uiterst sterke, gemotoriseerde rubberboten waarmee passagiers aan land worden gezet, op het strand of op een rots.
Caroline kon het bijna niet geloven toen ze een uitnodiging in haar mailbox kreeg “Het was 4 januari 2019 en ik mocht me klaar maken om een maand later naar Argentinië te vliegen en, jawel, in Ushuaia in te schepen aan boord van het Ponant schip L’Austral. Bestemming Antarctica!”
“In de adrenaline daarna ben ik beginnen oefenen met een nieuwe videocamera, ik heb de reis in alle details voorbereid, en een aantal boeken gelezen. Vooral de rol van de Belgen aan de Zuidpool vind ik fascinerend. Adrien de Gerlache en zijn Belgica expeditie van einde 19de eeuw is ronduit heroïsch. Ik kon niet wachten om mee te varen in het gebied dat hij in kaart heeft gebracht.” Ze voegt eraan toe dat één van de kamers in het maritieme museum van Ushuaia volledig gewijd is aan de Belgica-expeditie.
Het moet daar nogal koud zijn! Dat is wellicht de meest gehoorde opmerking.
Caroline relativeert: “De reis was gepland voor begin februari. Hier is het winter, maar in het zuidelijk halfrond zomert het dan nog. Dan zijn de dagen lang en de temperaturen vallen best mee. Van een paar graden onder nul tot lichte plustemperaturen. Enkel ’s ochtends vroeg, of als het stevig waait, kan het bitterkoud aanvoelen. Soms zijn er ook sneeuwstormen. Tijdens de donkere Zuidpoolwinter wordt er niet gevaren, omwille van de poolnacht, de bittere koude tot minus 40° en het dichtvriezen van de zee.”
Welke kleren doe je mee? “Ponant, de cruisemaatschappij, zorgt zelf voor laarzen en een parka. Dat is echt een groot voordeel, want dat spaart veel ruimte uit in je koffer. Die vul je dan met eigen kledij en essentiële accessoires. De kunst bestaat erin je in laagjes te kleden. Ik droeg telkens een tweetal lycra body’s onderaan. Daar ging een thermisch truitje in merinowol met lange mouwen bovenop, daarna een zeer dikke fleece trui. En dan komt je parka jas.
De benen worden warm en droog gehouden met thermisch ondergoed met daarboven een waterdichte isolerende broek. Telkens je een ‘landing’ maakt, moet je eerst met een Zodiac van het schip tot aan de wal. Er is altijd wat water dat kan opspatten. Eens de Zodiac het strand nadert moet je met je laarzen een paar stappen door het water waden,” legt Caroline uit. Droog en warm blijven, dat is het doel. Ik droeg ook altijd dikke, warme skikousen. De speciale broek is trouwens ook praktisch als je gewoon eens van een besneeuwde heuvel naar beneden wil glijden.”
“Dankzij de handige checklist van de rederij was het duidelijk wat er nog in de koffer moest: een goede zonnebril, een muts met fleece vanbinnen en degelijke handschoenen. Het was een kunst om warme handschoenen te vinden waarmee je ook makkelijk de camera met touchscreen kunt bedienen.”
“Verder zorgde ik ook voor zonnemelk, speciaal voor sneeuwgebieden, voldoende batterijen en geheugenkaartjes, laders, kleren voor aan boord, schoenen. In Antarctica zijn er geen winkels, dus moet je alles zeker mee hebben.”
Caroline herinnert zich goed het allereerste ijsblok dat ze zag. “We hadden een rustige ‘Drake Passage’ gehad,” vertelt ze. De Straat Drake is het stuk oceaan tussen het onderste punt van Zuid-Amerika en het Antarctisch schiereiland. Hij verbindt de Atlantische Oceaan met de Grote Oceaan en behoort tot de Zuidelijke Oceaan. De straat is vernoemd naar de Britse zeevaarder Francis Drake en staat bekend om het stormweer.
Caroline had op de weg heen geluk. De zee was als een spiegel. “Plots stond iedereen op het bovendek te staren naar die ene, ‘eerste’ ijsschots. Wie er niet was, werd snel gehaald. Het blok werd gefotografeerd en gefilmd. Mensen dronken champagne om het heuglijke feit te vieren. Het was echt een schitterend moment. En tegelijk, achteraf bekeken, ook best wel grappig. Wisten wij toen veel wat er daarna nog allemaal zou komen.”
“We hadden geluk met het weer, waardoor we een halve dag vroeger op schema zaten. Daardoor besliste kapitein David Marionneau om een eerste verkenningsronde te maken bij Spert Island. Dat was de eerste keer dat we met zodiacs de streek zouden verkennen. Ik was in eerste instantie onder de indruk van het geluid, of eerder de stilte van deze streek. Je hoort alleen het ijs onder je zodiac knarsen. Of het geluid van sneeuw. Dat knerpen. Je laarzen die hun afdrukken nalaten. Het geluid van ‘bewegende gletsjers’ ook. En de dieren: het brullen van zeeleeuwen, een walvis die water opspuit of het trompetten van pinguïns.”
Overweldigend
Caroline vertelt hoe ze instant van haar sokken werd geblazen door de landschappen. “Ik herinner me hoe de expeditieleider John, die ons telkens inhoudelijk en praktisch voorbereidde op de expedities, tijdens één van de eerste uiteenzettingen aangaf hoe belangrijk het was af en toe eens niet door de lens te kijken. Gewoon regelmatig stilstaan, en rond je kijken. Dat heb ik zo vaak gedaan. Alles in je opnemen. Het licht. De uitgestrektheid. Zoveel kleurschakeringen ijs. En de kracht van die natuur: een ijsblok valt plots in het water, vulkanische formaties, of een gevaarlijke plek in de sneeuw, waar dan een metersdiepe ravijn blijkt onder te zitten.”
Ook de dieren hebben een diepe indruk op Caroline gemaakt. “Ik kon wel uren naar pinguïns zitten kijken. Hoe ze met elkaar bezig waren, of hoe ze in m’n laarzen pikten en probeerden te achterhalen wie ik juist was. Ze zien vallen. En nog eens vallen. En ze dan onthutst van links naar rechts verder zien waggelen. ’t Zijn grappige en expressieve beesten.
Er is geen plek ter wereld waar je zo dicht bij de natuur staat, waar dieren niet bang zijn van de mens. Dat is uniek.”
“Het eerste dier dat ik zag was trouwens geen pinguïn, maar een zeeluipaard dat net een pinguïn gegeten had. Ook dat hoort erbij. De ‘survival of the fittest’ – van heel nabij.”
“De reis is een aaneenschakeling van heel wat bijzondere momenten,” zegt Caroline met fonkelende ogen. “Nabij Portal Point zaten er plots drie bultruggen dicht bij onze zodiac. Als ik je zeg dat zo’n dier tot 16 meter lang kan zijn, dan is dat impressionant. Maar pas echt goed onder de indruk ben je als je drie zo’n dieren vlakbij ziet voorbijkomen. En al zie je soms maar een fractie van hun rug, op basis daarvan kun je wel hun volledige omvang inschatten. Je voelt je zo klein op dat moment.”
“De kapitein was een fantastische kerel. Op een dag belde hij me op om vijf uur ’s ochtends. Of ik op de navigatiebrug een koffie kwam drinken om een plan te bespreken? Mijn hut lag vlakbij, ik haastte me, en merkte pas later dat ik op mijn sokken naar de brug gegaan was. De zon kwam op achter de bergen. Ons schip was klaar om in het Lemairekanaal te varen. Dat wordt vaak de ‘Kodak Gap’ genoemd, omdat het een van de mooiste landschappen is van Antarctica.
Speciaal voor de reportage kregen we de kans om in alle vroegte met een Zodiac twee uur lang het schip te volgen door het hallucinant mooie Lemairekanaal. Het licht, het buiten-zijn an sich, de wind in je gezicht tijdens het varen, en de tas koffie achteraf die je met een flinke blos op je wangen opdrinkt…”
“Een ander hoogtepunt was de beklimming van een berg op Deception. Dit eiland is de caldera, de komvormige krater, van een actieve vulkaan. Alles is er zwart. Uit het strand komt er stoom. We hadden geluk omdat het net toen begon te sneeuwen. Langzaam zagen we het zwarte eiland wit worden.”
Caroline was ook geraakt door de achtergebleven restanten van de walvisindustrie. “Wat de mens hier heeft aangericht, is onvoorstelbaar. Walvissen werden hier bijna uitgeroeid. Daarom is het goed om ter plekke met de overblijfselen van het verleden geconfronteerd te worden. Dit mag nooit meer gebeuren.”
“Naar Antarctica ga je niet alleen omdat het mooi is om zien,” vindt Caroline. “Het verandert je als mens. Alsof je door deze ervaring een perspectief rijker bent. Misschien klinkt dat melig, maar zo voelt het. Te vaak heerst hier in het Westen een soort van menselijke superioriteit. Die bestaat daar niet. In het Antarctisch gebied ben je als mens ‘te gast’. Je bent afhankelijk van het weer en de kracht van het water. Je kunt niet zomaar overal rondstappen. Onder een laagje sneeuw kan een diep ravijn verscholen gaan. Het is ploeteren soms, in die sneeuw, om vooruit te raken. Het is je klein voelen als mens naast die uitgestrektheid. Dieren die zoveel groter zijn dan jijzelf. En het is vooral – enorm dankbaar zijn. Dat je even daar hebt mogen zijn. Die stilte en zuiverheid, die natuur, in z’n volle glorie mogen beleven.”
Sommigen vinden dat wij mensen daar moeten wegblijven, om het laatste stukje ongerepte natuur te sparen. Caroline nuanceert: “Internationaal werden er regels vastgelegd over wat kan en niet kan. En daar houdt iedereen zich aan. Als je met je schip plekken wil aandoen, moet dat aangevraagd worden. Zo kan niemand massaal naar deze of een andere plek gaan. Hooguit honderd mensen mogen per keer aan land. Zodat de rust bewaard blijft, en je het leven niet verstoort. Ook het design van de schepen is bij rederij Ponant daarop gebaseerd: een relatief klein vaartuig dat op de omgeving een minimale impact heeft. Aan boord zit een team van wetenschappers, dat intussen hun bevindingen noteert. Hun informatie schenkt ons een beter zicht op dit continent en de dreigingen. Iedereen aan boord weet hoe belangrijk het is geen spoor achter te laten op dit continent. Je kledij, je laarzen… alles wat je met je meedraagt, moet op voorhand goed gereinigd worden, zodat je niets ‘overbrengt’. Je weet dat je op afstand van de dieren moet blijven. Je weet dat je enkel mag lopen, waar het aangegeven staat dat het kan. Mijn ervaring tijdens deze cruise is dat je net door de vele lezingen, de uitleg van wetenschappers en die enorme indruk die de natuur op je maakt, groot respect en ontzag hebt voor de omgeving rond je. Tegelijk word je na zo’n cruise-ervaring een beetje ‘ambassadeur’ voor dit continent. Voor de natuur in ’t algemeen en het behoud ervan. De aandacht die daarvoor gevraagd moet worden.”
“Het publiek was internationaal. Het was fijn om met zowel Amerikanen, Australiërs, Chinezen als Europeanen aan tafel te zitten. Enkel een handvol mensen was daar om het zesde continent van hun bucketlist te schrappen. Ik heb Chinezen ontmoet die een jaar lang zoveel gelezen en opgezocht hebben voor ze aan deze expeditie begonnen. Een jonge Australische die jaren gespaard had om dit te kunnen zien. Natuurliefhebbers die hier hun hart ophaalden. Elk heeft zo z’n eigen verhaal of reden om daar te zijn. En dat maakt het niet alleen in de natuur, maar ook op het schip tot een bijzondere en intense ervaring.”
“Of ik terug wil gaan? Meteen. Daar moet ik geen twee keer over nadenken,” besluit Caroline.
Zelf op expeditie naar Antarctica? Reken ongeveer op een budget van 8 tot 10.000 euro per persoon voor tien dagen op basis van een kajuit voor twee personen.
Auteur & fotograaf: Mike Louagie
